george hendrik breitner

Een nieuwe Breitner

George Hendrik Breitner staat bekend als ‘de schilder van Amsterdam’ en ‘Nederlands impressionist’. Maar dekken deze kwalificaties de lading? Kennen we Breitner wel echt? In Singer Laren keren we terug naar de basis: zijn kunstwerken. Wat zien we wanneer we met onze neus bovenop Breitners schilderijen en tekeningen staan? Wat doet hij met lijn, kleur en compositie? Een nieuwe Breitner komt naar voren, een pionier voor wie onderwerpen geen doel op zich zijn, maar een middel om te experimenteren met gedurfd kleurgebruik en expressief lijnwerk. Zijn kunst is verf en voorstelling tegelijk.

TEKST: Suzanne Veldink

De tentoonstelling Breitner in Singer Laren combineert echte publiekslievelingen met minder bekend werk, veelal afkomstig uit internationale particuliere collecties, waaronder een uitgebreide selectie compromisloze levensgrote naakten naar vrouwelijk model. George Hendrik Breitner (1857-1923) tekende en schilderde ze tussen 1886 en 1893. De modellen kwam hij tegen in het Amsterdamse nachtleven of kende hij uit zijn privéleven. Hij liet ze poseren tegen een achtergrond van telkens wisselende kleurige doeken en tapijten.

Een van deze jonge vrouwen was Anne, haar achternaam is onbekend gebleven. In een schilderij uit de collectie van Museum Boijmans van Beuningen, dat ontstond rond 1888/1889, slaapt of sluimert ze met haar hoofd rustend op gekruiste armen. Het is een intiem tafereel met tegelijkertijd een voyeuristisch perspectief: Breitner speelde met het idee dat deze vrouw zich niet bewust is van haar beschouwer.

Het ging de kunstenaar in dit schilderij niet om een zo realistisch mogelijke benadering van het vrouwelijk lichaam, maar om de kracht en expressie die uitgaat van kleuren en een brede kwaststreek. Breitner modelleerde voornamelijk met grote vlakken kleur. Met grove, expressieve penseelstreken boetseerde hij het witblauwe laken waarop Anne ligt, terwijl slim geplaatste hooglichten op bijvoorbeeld haar schouder, borst en opgetrokken knie het werk een aantrekkelijke levendigheid geven. Lijnen gebruikte de kunstenaar alleen als hij vormen extra wilde benadrukken, zoals bijvoorbeeld in het geval van de tenen die Anne achteloos achter haar kuit heeft gehaakt.

RADICAAL MODERN KUNSTENAAR

Toen Breitner Anne (Liggend naakt) schilderde, hield hij zich al een kleine drie jaar intensief bezig met het thema van het vrouwelijk naakt.